آموزش دانشجویان در عرصه بهداشت

مقدمه 

آموزش دانشجویان در فیلد بهداشت باهدف آشنایی آنان با جامعه روستایی ومشکلات بهداشتی درمانی آنان وبرقراری ارتباط با مردم ،اولین بار درسال 1373 با عنوان پزشکی اجتماعی در دانشگاه کاشان با همکاری معاونت بهداشتی وتوسط مرکز آموزش بهورزی برای گروه پزشکی آغاز گردید و در سال 1375 دانشجویان بهداشت عمومی، محیط، حرفه ای و سپس مامایی وپرستاری نیز افزوده شدند. طی این سالها گروههای دیگرمانند فناوری اطلاعات سلامت ، دندانپزشکی ، پزشکی پاسخگو وعلوم آزمایشگاهی نیزاضافه شد وتاکنون تعداد 733 دوره ودر حدود 14750 دانشجو در این عرصه آموزش دیده اند.

هدف کلی آموزش دانشجویان بهداشت :

شناخت نظام شبکه بهداشت و درمان و نحوه ارائه خدمات آن به منظور انجام موثرتر وظایف شغلی آینده خود در راستای حفظ، تامین و ارتقاء سلامتی فرد و جامعه

اهداف آموزش دانشجویان بهداشت در عرصه:

1 - شناخت ساختار شبکه بهداشت و درمان کشور

2 - شناخت وظایف شبکه بهداشت و درمان کشور

3 -  شناخت ارتباط در سطوح مختلف شبکه با جامعه و دیگر بخشها

4 - شناخت وظایف شغلی خود در قالب سطوح شبکه

5 - آشنایی با برنامه های سلامت کشوری (مراقبت مادران ، کودکان ، نظام مراقبت بیماریها و...(

6 - مشارکت کارورز در نظام عرضه خدمات بهداشتی درمانی و مدیریت سلامت در جامعه تحت پوشش

7 - مشارکت کارورزدرارتقاءکیفیت فرایندهای جاری

8 - انجام پژوهش در نظام سلامت وبرنامه ریزی متناسب با وضعیت سلامت تحت پوشش و ارائه راه حل مشکلات بهداشتی درمانی

 9 - بکارگیری خدمات غربالگری و پیشگیری از بیماریها در سطح فرد ، جمعیتها و جامعه

10 - اجرای کامل برنامه های ادغام یافته در نظام شبکه و برنامه های سلامت کشوری دارای اولویت وگزارش آن

11 -   محاسبه و تحلیل شاخص های بهداشتی

12 -  چگونگی اجرای برنامه های سلامت و دستور العملهای کشوری

13 - آشنایی با تیم سلامت و نقد نحوه ارائه خدمت در فیلد آموزشی

14 - مراحل تدوین اجرا و گزارش پروژه تحقیقاتی از نوع HSR

کارآموزی مراکز شهری سطح 1 و 2 و 3 سیستم شبکه

1 - کارگاه آموزشی شهری پزشکی اجتماعی:

 ابتدا کارآموزان در یک کارگاه آموزشی به مدت 4 روز شرکت می کنند ، که ضمن توجه به سخنرانیها و شرکت فعال در بحث های گروهی اطلاعات کلی در مورد نحوه انجام کارآموزی و محتوای آنرا کسب نمایند.در پایان کارگاه آموزشی دانشجویان در یک ارزشیابی کتبی از مطالب ارائه شده در کارگاه شرکت خواهند کرد .

2 - حضور در عرصه و انجام کارآموزی و تهیه گزارش

در این مرحله دانشجویان در گروههای 4 و 3 نفره تقسیم بندی شده و در محل های کارآموزی بر اساس برنامه زمانبندی دوره کارآموزی بصورت چرخشی حضور خواهند داشت .

مراکز کارآموزی شامل:

1) مراکز خدمات جامع سلامت شهری و روستایی

2) پایگاههای سلامت شهری و خانه بهداشت روستا

3) مرکز بهداشت شهرستان

 کارآموزی در مراکز شهری و روستایی شامل:

 الف –واحد بهداشت خانواده ( مراقبت های بارداری – مراقبت اطفال – واکسیناسیون و مدارس )7 تا 13 روز

 ب- مشاوره قبل از ازدواج 2تا 3 روز

 ج-مشاوره رفتاری 2 تا 3 روز

 د- اکیپ سیار 1 تا 3 روز

 ذ-مرکز سل 2 تا 3 روز

 ر- واحد بهداشت محیط مراکز شهری 2روز

 ش- پایش در روستا 2روز

 ص- مسئله یابی 10 روز

 پروژه: با راهنمایی استاد راهنما انجام می شود.

در این مدت به بطور متفاوت و منظم مربیان در نحوه مشارکت برای یادگیری آنان در انجام کار و نیز پایش و ارزشیابی فعالیت های دانشجوشرکت خواهند نمود دانشجو در طول دوره کارآموزی در هر واحد زیر نظر مسئولان واحد محل کار آموزی خود می باشد که گزارش کار در پایان دوره تحویل مربی مربوطه می گردد در محل هایی که مربی دانشکده در کارآموزی حضور ندارند گزارش کار آموز باید به تایید مسئول واحد مربوطه برسد. (پزشک مسئول مرکز ، مدیر و رابط دانشجویان  مرکز)آزمون کتبی و عملی نیز REPORT در پایان کارآموزی انجام می گردد.

اهداف کلی آموزش دانشجویان:

• شناخت ساختار ووظایف شبکه بهداشت و درمان کشور

• شناخت ارتباط در سطوح مختلف شبکه با جامعه و دیگر بخشها

• شناخت وظایف شغلی خود در قالب سطوح شبکه

• آشنایی با تیم سلامت و برنامه های سلامت کشوری (مراقبت مادران ، کودکان ، نظام مراقبت بیماریها و...)

کارآموزی شامل 4 مرحله می باشد:

کارگاه آموزشی : در ابتدای ماه باتوجه به برنامه ریزی انجام شده از سوی گروه پزشکی اجتماعی و با هماهنگی مرکز آموزش بهورزی کارگاههای آموزشی برگزار می شود ، که در این کارگاهها از کارشناسان معاونت بهداشتی و مربیان مرکز آموزش بهورزی کمک گرفته و به منظور ایجاد آمادگی وتوجیه دوره تشکیل میشود که برنامه های آن هر ماه از سوی گروه پزشکی اجتماعی اعلام میگردد. (به مدت 4 روز)

کارآموزی در فیلد روستایی : با هماهنگی مرکز آموزش بهورزی کارآموز اعزام و در محل خانه بهداشت یا مرکز خدمات جامع سلامت روستایی بیتوته می کند و طبق برنامه آموزشی اعلام شده از سوی گروه و زیر نظر پزشک مسئول و پرسنل آموزش دیده و کسب مهارت میکند. ( به مدت 6 روز)

کارآموزی در فیلد شهری : کارآموز در مراکز خدمات جامع سلامت یا پایگاههای سلامت سطح شهر و نیز برخی سازمانهای مرتبط با سلامت طبق برنامه اعلام شده به آموزش و کسب مهارت می پردازد. (به مدت 6 روز)

کارگاه پروپوزال نویسی : به مدت 3 روز در دانشکده پزشکی با هدف آشنایی و افزایش توانمندی کارآموزان در طراحی پروپوزال به منظور انجام پژوهشهای مرتبط با سلامت برگزار می گردد.

کارآموزی در اداره بهزیستی : جهت پیشگیری درجه 3 (به مدت 1 روز)

برنامه های آموزشی کارآموزی :

طراحی پروپوزال به منظور بررسی مشکلات سلامت فیلد : کارآموزان موظفند به شکل کار تیمی، برای یکی از مشکلات و مسائل مرتبط باسلامت در فیلد (شهری یا روستایی)، پروپوزال پژوهشی طراحی نموده به صورت مکتوب در انتهای دوره تحویل دهند (پس از آن تحویل گرفته نمی شود).

نظام سلامت و پزشک خانواده: کارآموز در طول دوره (شهر یا روستا) با استفاده از سؤالات مندرج در مجموعه راهنما و با پرسش از پرسنل وپزشکان مراکز و مراجعه به دستورالعملهای کشوری ،  برنامه های نظام سلامت و پزشک خانواده و شرح وظایف آنها آشنا می شود . لازم به ذکر است نکات مندرج در مجموعه راهنما فقط جنبه مثال دارد و کارآموز باید علاوه بر این مثالها کاملاً به تمام ابعاد هر موضوع مورد سوال مسلط باشد.

کارورزی شامل 4 مرحله می باشد.

کارگاه آموزشی : به مدت 3روز در ابتدای ماه در دانشکده پزشکی به منظور ایجاد آمادگی و توجیه دوره برگزار میشود که برنامه های آن هر ماه ازسوی گروه پزشکی اجتماعی اعلام می گردد.

کارورزی در فیلد روستایی : کارورز با هماهنگی مرکز آموزش بهورزی با مراکز تعیین شده به روستا اعزام می شود و در محل مرکز خدمات جامع سلامت روستایی به مدت حدوداً 5 روز بیتوته میکند .(بیتوته مختص دانشجویان پزشکی میباشد) و طبق برنامه آموزشی اعلام شده از سوی گروه و زیر نظر پزشک خانواده و با همکاری پرسنل آموزش دیده مرکز کسب مهارت می کند.

کارورزی در فیلد شهری : کارورز به مدت حدوداً 3 روز در مراکز خدمات جامع سلامت شهری یا پایگاه های سلامت سطح شهر زیر نظر پزشک مرکز و نیزسایر سازمانهای مرتبط با سلامت جامعه طبق برنامه اعلام شده از سوی گروه با هماهنگی که مرکز آموزش بهورزی با مراکز تعیین شده انجام می دهد به مراکز شهری اعزام می شوند و زیرنظر پزشک و پرسنل مرکز به آموزش و کسب مهارت می پردازد.

کارگاه مهارتهای ارتباطی : به مدت 1 روز در دانشکده پزشکی با هدف افزایش توانمندی کارورزان در برخورد با بیماران برگزار میگردد.

برنامه های آموزشی کارورزی :

تسلط بر مفاهیم پزشکی مبتنی بر شواهد( EBM ) ، مفاهیم اپیدمیولوژیک و آماری مرتبط با پزشکی و سلامت و توانایی تفسیرشاخصهای سلامت : انتظار می رود کارورز با استفاده از مجموعه راهنما و منابع آموزشی که در اختیار وی قرار می گیرد به مرور در طول دوره تواناییهای فوق را کسب کند.

ارزیابی جامعه و مدیریت سیستم بهداشتی درمانی( فیلد روستایی): کارورزان هر مرکز روستایی موظفند طبق مجموعه راهنما که در اختیارآنها قرار میگیرد به شکل کار تیمی، مشکلات و مسائل مرتبط با سلامتی فیلد روستایی را بررسی نموده و با استفاده از منابع مختلف و جمع آوری داده ها و اولویت بندی مشکلات، در نهایت راه حلهای خود را برای مشکل اول روستا به صورت گزارش مکتوب در انتهای دوره تحویل دهند (پس از آن تحویل گرفته نمی شود).

مدیریت بیماران سرپایی : در طول دوره، 3 بیمار سرپایی فیلد شهر یا روستا مطابق فرم patient management توسط هر کارورز ویزیت و با توجه به مندرجات موجود در فرم فوق و استفاده از آخرین منابع علمی به بررسی بیماری وی از ابعاد مختلف پرداخته می شود (مسائلی مانندریسک فاکتورها، آموزشهای لازم به بیمار، خانواده و نزدیکان او و نکات مطرح در سطوح مختلف پیشگیری و ...). فرمهای فوق باید به امضاء پزشک مرکز خدمات جامع سلامت (شهری یا روستایی) برسد.

برنامه ریزی و انواع آن در نظام سلامت: توانایی پزشک در تدوین برنامه استراتژیک و عملیاتی

مهارتهای ارتباطی ( Communication Skills): طی یک روز با حضور اساتید روانشناسی به منظور ارتقاء مهارتهای ارتباطی پزشک با بیمار و به شکل کار گروهی، سخنرانی، ایفای نقش، بحث گروهی و پرسش و پاسخ انجام میگردد.

میزان حضور در عرصه دانشجویان چه مدت است ؟ 11 روز ( بدون درنظرگرفتن یک هفته کارگاه آموزشی (

مراکز کارآموزی :

مراکز خدمات جامع سلامت شهری و شهرهای زیر بیست هزار نفر و روستایی

پایگاه سلامت شهری

خانه بهداشت

واحد مشاوره بیماریهای رفتاری

مرکز درمان پیشگیری هاری

واحد تالاسمی

واحد بیلی

واحد مشاوره قبل از ازدواج

مراکز کارورزی:

مراکز خدمات جامع سلامت شهری

مراکز خدمات جامع سلامت روستایی

آیا دانشجویان بیتوته دارند؟ دانشجویان پزشکی ، بله در روستا به مدت 11 روز

آیا با نحوه عملکرد و فعالیتهای پزشکان خانواده آشنا می شوند؟ بله در کارگاههای توجیهی بدو دوره و در فیلد روستایی

منابع استفاده شده جهت آموزش شامل چه مواردی است؟

دستورالعملها و بوکلتهای کشوری معاونت بهداشتی و معاونت درمان وزارت متبوع

کتابها و رفرنس های معتبر اعلام شده از سوی وزارت متبوع

آیا مرکز بهداشت شهرستان یا معاونت بهداشت در کار آموزش دانشجویان مداخله دارند؟ بله

آموزش کارگاهها به مدت 5 روز با مربیان مرکز بهداشت ، معاونت بهداشتی و مرکز آموزش بهورزی است. ضمن اینکه کلیه هماهنگی های انجام شده اعزام به روستاها و مراکز خدمات جامع سلامت شهری و روستایی و مدرسین توسط مرکز آموزش بهورزی انجام می شود.

خلاصه ای از اهم اقدامات کلی انجام شده برای دانشجویان در حوزه معاونت بهداشت:

* هماهنگی، برنامه ریزی و مکاتبه با مراکز خدمات جامع سلامت شهری و روستایی جهت توزیع کارآموزان

* همکاری با دانشکده ها در برنامه ریزی و برگزاری کارگاههای آموزشی دانشجویان و هماهنگی با مدرسین

* برگزاری آزمون ایستگاهی(آسکی) شفاهی پایان دوره جهت دانشجویان پزشکی و بهداشت عمومی

* برنامه ریزی و هماهنگی با واحدهای ستادی جهت بازدید و آشنایی دانشجویان بعضی رشته ها با برنامه های ستادی و بهورزی

* تعیین رابط آموزش دانشجویان از پرسنل مراکز

* بازدید حضوری از مراکزخدمات جامع سلامت از روند کارآموزی ها و بررسی مشکلات پرسنل و دانشجویان در عرصه بهداشت حین کارآموزی

* هماهنگی و همکاری  با رابطین آموزشی دانشکده ها جهت تنظیم و ارسال گواهی ساعات آموزشی پرسنل

* پیگیریهای متعدد جهت مشکلات زیست دانشجویان در مراکز روستایی و بررسی و معرفی مراکز جدید به گروه پزشکی اجتماعی

* تدوین پرسشنامه بررسی وضعیت کارآموزی و کارورزی در عرصه از دیدگاه کارکنان و دانشجویان