بیماری انسدادی مزمن ریه یا COPDرا می­ توان مرتبط‌ترین ناخوشی ریوی با سیگار دانست. این بیماری که در سال 2004 میلادی چهارمین علت مرگ در جهان بوده است، در حال صعود به جایگاه سوم تا سال 2030 میلادی می‌باشد. به نظر می‌رسد در حال حاضر حدود 210 میلیون نفر در سرتاسر جهان به این بیماری مبتلا هستند. از این تعداد بیش از 3 میلیون نفر در سال 2005 میلادی دچار فوت شدند و تا کنون نیز این میزان مرگ و میر تحت کنترل قرار نگرفته است.

متأسفانه، نه تنها افرادی که خود مصرف کننده سیگار هستند، بلکه افرادی که به طور غیر مستقیم و تنها به دلیل مجاورت با فرد سیگاری با این ماده سمی ارتباط دارند نیز به همان میزان افراد سیگاری در خطر ابتلا به COPDهستند. از سوی دیگر، مصرف سوخت­های بیولوژیک و جامد همچون فضولات حیوانی و یا چوب و زغال سنگ یکی از مهم‌ترین عوامل خطر پیدایش COPDهستند و متأسفانه در جامعه روستایی ایران، این نوع سوخت هم بیش از سایر سوخت­ها در دسترس مردم بوده و هم ارزان‌تر از سوخت­های فرآوری شده همچون گاز شهری بشمار می­رود.

در روی دیگر سکه، زندگی شهرنشینی با کاهش فعالیت­های فیزیکی، هوای آلوده و استرس و رژیم غذایی نامناسب، روز به روز شهروندان را به سمت بیماری‌های مزمن و از جمله COPDسوق می­دهد. این عوامل خطر ذکر شده دست به دست هم داده و جوامع بی ملاحظه را با سرعتی غیر قابل تصور و در اغلب موارد به صورت مخفی به سوی بیماری‌های کشنده و غیرقابل برگشت می­ کشاند. در واقع در صورت عدم کنترل به موقع و مفید این معضلات از سوی سیستم بهداشتی و مردم، شاهد فاجعه ای خاموش خواهیم بود که به راحتی قابل پیشگیری بوده است.

اپیدمیولوژی COPDو خسارات جهانی ناشی از آن

بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) یک علت اصلی برای مرگ و میر و از کار افتادگی در سطح جهان است و هزینه­ های گزاف مستقیم (مالی) و غیر مستقیم را بر جامعه بشری تحمیل می­کند که سال به سال هم در حال افزایش هستند. COPDچهارمین علت مرگ در امریکا و اروپا بوده و مرگ و میر ناشی از آن در 20 سال اخیر در زنان بیش از دو برابر شده است. این بیماری هزینه­ های بیش از آسم را بر بشر تحمیل می­نماید و بسته به کشور مورد بررسی، تا 75 درصد هزینه­ های آن به دلیل حملات بیماری است.

متأسفانه به دلیل عدم مطالعات ملی گسترده در خصوص شیوع و بروز COPD، اطلاعات خاصی در این زمینه مربوط به کشور ایران موجود نیست. اما بر اساس نتایج مطالعه­ هایی که تحت عنوان NHANES IIIکه در واقع مطالعه ­های ملی در ایالات متحده است و از 1988 تا 1994 میلادی در حال انجام بوده است، شیوع تخمینی COPDخفیف که با اسپیرومتری تعریف می­گردد در افراد بین سنین 75-25 سال 9/6 درصد و حالت متوسط آن 6/6 درصد بوده است. شیوع هر دو فرم خفیف و متوسط بیماری روی هم در مردان بیش از زنان و در سفید پوستان بیش از سیاهان بوده، در حالی که با افزایش سن افزایش می­ یافت.

در صورتی که تعریف ما از COPDبر اساس یافته های بالینی یعنی محدودیت و انسداد در جریان هوای ریه­ ها باشد، مطالعه NHANES III، شیوع 2/14 درصدی بیماری برای مردان سفید پوست سیگاری، 9/6 درصدی برای ترک کننده­­ های سیگار و 3/3 درصدی برای افراد غیر سیگاری را تعیین نمود. این ارقام برای زنان به ترتیب، 6/13، 8/6 و 1/3 درصد بود. طبق تعریف فوق کمتر از 50 درصد بیماران دارای تشخیص COPDبودند.

یکی از جنبه­های مهم بیماری مزمن انسدادی ریه، از کار افتادگی و ناتوانی بیمار و در نتیجه آن آسیب­های اجتماعی دیگر است. یافته­های محدود در دسترس، نشان دهنده افزایش ناتوانی ناشی از COPDبا افزایش سن و به ویژه در مردان است. هر چه از آغاز بیماری می­گذرد و عملکرد ریوی فرد بیشتر دچار اختلال می­گردد، تعداد و حدت حملات بیماری و بستری در بیمارستان بیشتر می­شود.

اگر چه مرگ در اثر ابتلا به COPDدر سنین کمتر از 45 سال به نظر نامحتمل است، اما با افزایش سن این اتفاق بیش از پیش رخ می­دهد. با یافته ­های موجود تخمین زده می­شود که COPDتا سال 2020 میلادی از چهارمین علت مرگ و میر در جهان به سومین آنها تبدیل خواهد شد. تنها بیش از 3 میلیون نفر در سال 2005 میلادی به دلیل این بیماری جان خود را از دست دادند. متأسفانه باید اشاره نمود که حدود 90 درصد از مرگ و میر ناشی از COPDدر کشورهای در حال توسعه با درآمد سرانه کم تا متوسط همچون کشور ایران رخ می‌دهند. این به دلیل عدم وجود استراتژی­ها و پروتکل­ های کنترل کننده مفید این بیماری در چنین کشورهایی است. تخمین زده شده است که تا سال 2030 میلادی، در صورتی که یک راه حل صحیح و مؤثر در این مناطق پر مرگ و میر جهان برای کنترل COPDمعرفی و به کار گرفته نشود، میزان مرگ و میر تا میزان 30 درصد افزایش خواهد یافت.

بار مستقیم COPDبه هزینه­ های مالی ناشی از بیماری COPDو یا حملات آن به فرد، خانواده و جامعه تحمیل می­گردد که در واقع به اقدامات تشخیصی و مدیریت بیماری اختصاص می­یابد. این موضوع با هزینه­ های غیر مستقیم شامل ناتوانی، از دست دادن شغل، مرگ و میر بیماران و افراد خانواده که از بیماران مراقبت می­کنند، متفاوت است.