فشار خون بالا که آن را "قاتل خاموش" نیز می نامند به ندرت علائم واضحی از خود بروز می دهد. حدود 30 درصد مردم فشار خون بالاتر از طبیعی دارند، ولی بسیاری از آن بی خبرند. اما اگر کاری نکنیم و بیمار را به حال خود واگذاریم، ممکن است دچار عوارضی چون حمله قلبی یا سکته مغزی شود. اغلب افراد مسن دارای فشار خون بالا هستند و خودشان از این موضوع آگاهی ندارند. البته فشار خون بالا در جوانان هم دیده میشود. به همین علت هر فرد بالغ چه مشکل داشته یا نداشته باشد لازم است که حداقل هر ۲-۱ سال یکبار فشار خون خود را اندازه بگیرد تا در صورت غیر طبیعی بودن آن، به موقع نسبت به درمان اقدام کند چراکه حتی فشارخون ‌بالای بدون علامت هم موجب عوارض غیر قابل درمان و عامل افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی و… می‌باشد.

 

فشار خون بر دو نوع سیستولی و دیاستولی تقسیم و نام‌گذاری می‌گردد که گاهی با نام حد بالا یا ماکزیمم و حد پایین یا مینیمم نیز شناخته می‌شود. فشار خون سیستولی٬ فشار موجود در هنگامی‌است که ماهیچه قلب بطور کامل منقبض شده و خون را بدرون سرخرگ یا شریان فرستاده باشد و در مقابل٬ هنگامی‌که قلب در حالت استراحت بین دو ضربان به سر می‌برد و خون به واسطه فشار درون رگ‌ها و دریچه‌های درون‌وریدی در حال بازگشت به قلب و پر نمودن بطن راست است. اندازه گیری فشار خون، بوسیله دستگاه فشارسنج انجام میشود و شیوه ها و روشهای ظریفی دارد. فردی که فشار خون را اندازه می گیرد باید با این شیوه ها و روش ها آشنایی کامل داشته باشد؛ در غیر اینصورت یک اشتباه کوچک ممکن است به کسب اطلاعات ناصحیح درباره مقدار فشار خون اندازه گیری شده منجر شود.

 

فشار خون بالا چیست؟

 

فشار خون در واقع نشان می دهد که خون پس از پمپ شدن توسط قلب با چه قدرتی بر دیواره های سرخرگ ها می کوبد و اگر این مقدار بالا باشد، به این معناست که سرخرگ ها و قلب تحت فشار زیادی هستند. در این صورت، احتمال بروز حوادثی چون حمله قلبی و با بیماری کلیوی بیشتر خواهد شد. فشار خون به مقیاس میلی متر جیوه و با دو عدد بیان می شود: فشار سیستولیک که مربوط می شود به زمانی که قلب خون را با فشار به داخل سرخرگ آئورت می راند و فشار دیاستولیک، زمانی که قلب در بین دو ضربان در حال استراحت است (مثلا به صورت 140/90 نوشته می شود). به طور کلی، فشار خون پایین تر از 130/80 میلی متر جیوه طبیعی تلقی می شود.

 

تقسیم بندی فشار خون

 

· فشار خون مطلوب : فشار ماکزیمم کمتر از 120 میلیمتر جیوه و فشار مینیمم کمتر از 80 میلیمتر جیوه

· فشار خون طبیعی : فشار ماکزیمم کمتر از 130 میلیمتر جیوه و فشار مینیمم کمتر از 85 میلیمتر جیوه

· فشار خون کمی بالاتر از طبیعی : فشار ماکزیمم بین 130 تا 140 میلیمتر جیوه یا فشار مینیمم بین 85 تا 90 میلیمتر جیوه

· فشار خون بالا : فشار ماکزیمم 140 میلیمتر جیوه و بیشتر یا فشار مینیمم 90 میلیمتر جیوه و بیشتر

 

چه کسانی در خطر ابتلا به فشار خون بالا هستند؟

 

با بالا رفتن سن، احتمال ابتلا به فشار خون بالا نیز بیشتر می شود. در موارد زیر نیز احتمال بالا رفتن اندازه فشار خون بیشتر است، (هر چند دلیل آن همیشه مشخص نیست):

· وزن بالا

· داشتن بستگان مبتلا به فشار خون بالا

· در سیاه پوستان

· مصرف نمک فراوان

· نخوردن میوه و سبزیجات به مقدار کافی

· ورزش کافی نکردن

· مصرف قهوه (یا نوشیدنی های مشابه) فراوان

· سن بالاتر از 65 سال

 

اگر هر کدام از این موارد شامل حال شما می شود، به فکر تغییر در شیوه زندگی خود باشید.

 

اقدامات و پیگیری بر حسب طبقه بندی فشارخون در افراد بزرگسال

 

1- افرادی که فشارخون طبیعی دارند (کمتر از 120/80میلی متر جیوه) لازم است حداکثر هر دو سال

یک بار فشارخون آن ها اندازه گیری شود.

2- افرادی که فشارخون بالاتر از حد طبیعی یا پیش فشارخون بالا دارند (89 – 80 /139 – 120 میلی متر

جیوه) لازم است در طول حداقل 4 الی 6 هفته چندین بار در شرایط مختلف فشارخون آن ها اندازه گیری

شود و متوسط فشارخون های اندازه گیری شده بدست آید و در صورتی که فشارخون سیستول 140

میلی متر جیوه و بیشتر و یا فشارخون دیاستول 90 میلی متر جیوه و بیشتر بود به پزشک مراجعه

کنند.

3- افرادی که فشارخون سیستول 140 میلی متر جیوه و یا فشارخون دیاستول 90 میلی متر جیوه و بیشتر

دارند باید تحت نظر پزشک قرارگیرند.

پیشگیری و درمان

 

· با کاستن از وزن (اگر لازم بود)

· ورزش منظم (دست کم 45 دقیقه در روز یا بیشتر و تمام روزهای هفته فعالیت جسمانی داشته باشید. بهترین ورزش‌ها پیاده‌روی، دویدن ملایم، شنا، اسکی، حرکات موزون و دوچرخه سواری است. فعالیت ورزشی را به تدریچ آغاز کنید و شدت و مدت آن را در حد تحمل افزایش دهید.)

· رژیم غذایی سالم (غذاهای سالم‌تر حاوی مقادیر پایین چربی اشباع، چربی ترانس، کلسترول و نمک مصرف کنید. )

· کنار گذاشتن سیگار

· کم کردن نمک و قهوه و شکلات

· و مصرف صحیح داروها (داروهایتان را طبق دستور پزشک مصرف نمایید. سدیم در بسیاری از داروها به ویژه آنتی اسید، شربت سرفه و داروهای ملین وجود دارد و می‌تواند باعث بالا رفتن فشارخون شود. این داروها را با نظر پزشک مصرف کنید.)

نیز می توانید کنترل فشار خون را انجام دهید. در این صورت، کارهایی که در بالا اشاره کردیم به تنهایی کافی نیستند و باید برای درمان به پزشک مراجعه نمایید.

 

درمان های دارویی

 

داروهای ضد فشار خون بالا به چند گروه تقسیم می شوند:

داروهای موثر بر رنین و آنژیونانسین که نقش شان شل کردن دیواره سرخرگ هاست. شایع ترین عارضه این داروها سرفه ممتد است. از جمله این داروها میتوان از انالاپریل، کاپتوپریل، لوزارتان و والسارتان نام برد.

· ادرارآورها که زیادی آب بدن را (که باعث افزایش حجم خون در گردش و نهایتا بالاتر فشار خون بیمار می شود) خارج می سازند مانند فروزوماید، تریامترن اچ، هیدروکلروتیازید و ....

· مهار کننده های گیرنده بتا که از شدت و قدرت ضربان قلب می کاهند. قدرت این دسته از داروها در کاستن از فشار خون را عموما کمتر از گروه های دیگر داروها می دانند. با این حال، مهار کننده های گیرنده بتا بیشترین کاربرد را در درمان فشار خون بالا دارند. ازآنجائیکه این گروه داروها با برخی از داروهای دیگر تداخل اثر دارند بهتر از و از این رو پزشک باید از مصرف آن ها توسط شما با خبر باشد. برخی از این داروها مانند پروپرانولول، اتنولول و متورال.

· مهار کننده های گیرنده آلفا که معمولا اولین انتخاب به حساب نمی آیند و زمانی توصیه می شوند که درمان های دیگر موثر واقع نشده باشند. این گروه از داروها نیز با شل کردن دیواره سرخرگ ها و روان تر کردن جریان خود در آن ها فشار خون را کاهش می دهند. از جمله عوارض مهار کننده های گیرنده آلفا از حال رفتن های مکرر، سرگیجه، سردرد، تورم قوزک پا و خستگی.

· مهار کنندهای کانال های کلسیم از جمله نیفدیپین نیز در درمان فشار خون کاربرد دارند.

منبع : پایگاه جامع اموزش و فرهنگ سازی سلامت وزارت بهداشت